Impact creëren kan alleen door kennis te delen

Wetenschap brengt nieuwe kennis die de wereld ten goede kan veranderen.
Tegenwoordig is daarvoor het woord ‘impact’ helemaal hot. Maar om die impact te maken, is
het wel nodig diezelfde wetenschap begrijpelijk te vertellen. Kennis is pas waardevol als we
deze delen.

Daarvoor is het nodig dat de ontvanger deze kennis begrijpt. Hoe meer iemand van het
vakgebied afstaat, des te simpeler moet de taal zijn. Te snel, te technisch worden maakt het
verhaal als snel onbegrijpelijk. 

Hoewel er steeds meer ruimte ontstaat voor wetenschapscommunicatie door
wetenschappers zelf, is er een belangrijke bottleneck. Angst. Met name jonge
wetenschappers hebben er schroom bij om hu wetenschap ‘simpel en begrijpelijk’ uit te
leggen. Want wat gaat de supervisor of professor uit het vakgebied daar van vinden?

Om hun carrière niet te schaden, houden veel wetenschappers vast aan een manier van
communiceren die te technisch is en veel te veel informatie bevat. En dat is ontzettend
zonde. Want daardoor komt heel veel waardevolle kennis niet over.

‘Versimpelen’ geeft statusverlies?

Als presentatietrainer voor wetenschappers doe ik in mijn werk vrijwel elke universiteit in
Nederland aan. Het begon me op te vallen hoe vaak ik bij jonge onderzoekers steeds
hetzelfde zag gebeuren. 

De meesten leren razendsnel en zijn soms in een halve dag al in staat om hun wetenschap
om te zetten in een begrijpelijk verhaal. Ineens snappen ook de andere deelnemers van
elkaar wat ze nou eigenlijk doen. Vooral als het een mix is aan vakgebieden, zoals biologen,
scheikundigen en psychologen, is het leuk om te zien hoe er ineens levendige gesprekken
ontstaan. Een voedingsbodem voor potentiële, interdisciplinaire samenwerking. 

Maar zodra ze zich realiseren dat het de bedoeling is om hun ‘versimpelde versie’ ook
buiten de training te gebruiken, ontstaat er schroom. 

Mijn supervisor gaat dit afkeuren” zei een jonge wetenschapper. “Waarom?” vraag ik haar.
We hadden gewerkt aan een korte presentatie waarin ik vertelde hoe je een grafiek kan
toelichten. In het kort kwam het erop neer dat een grafiek uitleggen meer tijd kost dan je
denkt en je dus een beperkt aantal kan laten zien. Dat was ze met mij eens, maar ze zei “als
ik alleen dit laat zien, lijkt het alsof mijn lab te weinig resultaten heeft geboekt. Mijn
supervisor gaat dan niet blij zijn met deze presentatie. Dit durf ik niet te doen.”

Een andere onderzoeker wilde een ingewikkelde wetenschappelijke term vervangen voor
een woord dat het publiek wel zou snappen. De supervisor werd kwaad. Ze moest het wel
“precies formuleren” en “wetenschappelijk communiceren”. Dus hup, jargon weer terug. Het resultaat was niemand snapte wat ze nou precies had onderzocht. Behalve de supervisor.
Maar die wist het sowieso al. Zonde vond ze zelf. Toch zou ze opnieuw dezelfde keuze
maken, want haar carrière hangt af van de supervisor.

Anderen waren bang voor professoren achterin de zaal die zouden denken dat “als de
spreker het zo simpel maakt, hij het zelf vast niet goed begrijpt.” Die verhalen ben ik door
heel Nederland tegengekomen. Al mijn deelnemers beamen dat het belangrijk is om
wetenschap begrijpelijk uit te leggen. Maar ze vrezen de reactie van hun peers of van de
experts die hoger op de carrièreladder staan. En dus houden ze vast aan jargon, propvolle
slides en moeilijk taalgebruik. 

Cultuurverandering nodig

Het is tijd om voor een ander oordeel. Wetenschap begrijpelijk uitleggen, betekent niet dat
de inhoud ook simpel is. Het betekent dat de spreker zijn best deed om de ontvanger echt te
betrekken. Het is een teken van leiderschap. 

Ik pleit voor een cultuurverandering waarin we het toegankelijk maken van wetenschap
erkennen en belonen. Waarin het geen doel is om te pochen met veel grafieken op 1 slide,
maar het publiek echt iets leert. Waarin geen status wordt ontleent aan dure, ingewikkelde
woorden, maar een brug wordt gelegd naar de luisteraars. Want juist door de informatie zo
te brengen dat het publiek het snapt, neem je ze pas werkelijk serieus als gesprekspartner.
Als we dat erkennen en belonen, kan angst ruimte maken iets nieuws. Ruimte voor
enthousiasme om kennis optimaal te delen. 

Daarnaast is het zaak om wetenschapscommunicatie als een broodnodige vaardigheid te
beschouwen in een wetenschappelijke carrière. Bijvoorbeeld door alle studenten aan een
universiteit een basis mee te geven in de studie. Of anders op zn minst alle PhD-studenten. 
Want hoe meer aandacht er is voor goede wetenschapscommunicatie, hoe meer respect er
ook automatisch voor komt. Iets ‘simpel maken’ kost moeite. Iedereen die dat zelf heeft
ervaren, herkent het ook sneller bij iemand anders. Educatie in wetenschapscommunicatie
kan dus een hele goede bouwsteen zijn om het oordeel als vanzelf bij te stellen. Om te
zorgen dat iedereen zich vrij voelt om het publiek echt te betrekken. Kennis optimaal te
delen. En daarmee werkelijk impact te bereiken.