Het boek

Dat begint kort en krachtig: wil je als wetenschapscommunicator je werk goed doen dan ligt je focus op de volgende drie zaken: een helder doel, ken je publiek/toehoorders en vertel een goed verhaal. Maar dan volgen er 25 hoofdstukken waarin de auteur de belangrijkste zaken voor goede wetenschapscommunicatie uit de doeken doet. En dat doet hij met wisselend succes.

De inhoud

Het hoofdstuk over boodschap en metafoor (H7), framing (H12) en betrokkenheid (H14) zijn even helder als goed onderbouwd- soms wetenschappelijk, soms uit persoonlijke ervaring. En het hoofdstuk over overtuigingen (H17) kan verhelderend werken voor de wetenschappers die dit boek lezen.

Maar bij de overige hoofdstukken ontstaan vraagtekens, gemengde gevoelens en soms zelfs irritaties. Zoals in hoofdstuk 2 waarin duidelijk wordt dat het publiek geen vertrouwen meer heeft in instituties door slechte wetenschapscommunicatie (Is dat zo? Hoe zit het dan met de hoge mate van toegang tot allerlei informatie?). Nog zo’n vraagteken: hoofdstuk 18 waar risicocommunicatie ineens een extra vakgebied wordt (Is risico niet een factor waarmee je rekening houdt als de je boodschap brengt in de omgeving waarin je je verhaal doet?). Gemengde gevoelens bij hoofdstuk 15 dat beleid en politiek bespreekt en dat slechts één woord oproept: ‘Duh!’. Of hoofdstuk 20 dat weliswaar duidelijk is, maar geen punt maakt. En hoofdstuk 22, dat leest als een extra stuk van hoofdstuk 12 en leest als meer, maar niet zozeer meer nuttige informatie. Of het steeds aanhalen van dezelfde voorbeelden als onderbouwing van de wetenschappelijke bevindingen: genetisch gemanipuleerd voedsel, klimaatverandering en vaccinatie… En zijn toch wel meer voorbeelden? En misschien dan ook succesverhalen? Tot slot de klap op de vuurpijl: de uitspraak in hoofdstuk 24 (p. 214) ‘… because fundamentally, science communication is neither science, nor journalism, nor straightforward communication.’ Hier trok ik wit weg, want het boek begint met precies dit: vertel je verhaal helder.

De schrijver
Craig Cormick, auteur van diverse boeken op dit vlak, wordt in Australië gezien als een autoriteit op het gebied van wetenschapscommunicatie. Zijn staat van dienst is indrukwekkend, evenals zijn ervaring (meer dan 30 jaar). Dat hij vaker heeft geschreven, is goed te merken: nergens in het boek krijg je het gevoel dat je met iemand te maken hebt die zijn kennis en ervaring niet wil delen. Sterker nog, hij schrijft met humor, alhoewel die tegen het einde wat sleets wordt. Ook is het een dunne lijn tussen wetenschap en ervaring, maar dat maakt eens te meer duidelijk dat beide een waardevolle en relevante informatiebron zijn.

Leermomenten en tip
Met stip op 1: hoofdstuk 24 waarin haarfijn uit de doeken wordt gedaan dat maatschappelijk onderzoek moeilijk te reproduceren is en dat veel van deze onderzoeken worden uitgevoerd in de VS onder studenten en deze zijn niet representatief voor andere mensen en onderzoeken. Daarmee bijna een hoofdstuk met een existentieel tintje!

En omdat het kopje suggereert dat ik er meerdere heb gehad, op nummer 2 hoofdstuk 14 waarin duidelijk wordt dan de gemiddelde Nederlands overheidsinstelling nog een lange weg te gaan heeft als het gaat om participatie en samenwerking.

Dé tip is een online Debunking Handboek beschikbaar (scrol naar beneden voor de Nederlandse versie) en lees vooral dit artikel op Slate.

Lees dit vooral om een welles-nietes situatie te voorkomen – kan handig zijn bij controversiële onderwerpen of uitkomsten.

De terugblik
Wat ik mis in het boek, zijn dialoog en context. De eerste omdat dit een fundamenteel andere manier is van communiceren dan een discussie; de tweede omdat deze allesbepalend kan zijn voor het succes van de communicatie – zowel vooraf als achteraf.

Ook heb ik een mening over wetenschapscommunicatie an sich; waarom wordt dit toch gezien als een status aparte, zowel binnen de wetenschap als binnen communicatie?

En wat doet de auteur om de lezer zelfkritisch en creatief te laten zijn c.q. worden? Daarvoor heb je andere boeken nodig zoals Strategy: Process, Content, Context waarin schrijvers Bob de Wit en Ron Meyer de lezer (student) aanmoedigen om creatief en onconventioneel te denken en om te gaan met conflicterende visies en belangen. Of Als de Leuning Beweegt (Goos Geursen, 2006), waarin de lezer leert niet (nog) meer structuur te bouwen of bieden, maar om de krachten in een systeem te gebruiken.

Conclusie
Het is duidelijk dat dit boek bedoeld is voor wetenschappers en mensen die graag wetenschap willen delen met anderen. Voor studenten Science Communication of gerelateerde studies is dit boek een leesbare checklist. Het geeft een goed overzicht en handige tips maar laat ook op het eind weten niet de pretentie te hebben volledig te zijn.

Of dit boek echt iets toevoegt of de wereld verandert omdat de communicatie verbetert? Ik betwijfel het. Goede communicatie begint namelijk bij het luisteren om te begrijpen; succesvolle communicatie laat ruimte voor andere visies. Pas dit maar eens toe op het huidige Coronabeleid…