Door Stephan van Duin

Een maand na de aankondiging van Robbert Dijkgraaf van het Nationaal Centrum voor Wetenschapscommunicatie (NCvWTC voor het gemak) is het nog onduidelijk wat er staat te gebeuren. Wat mijns inziens wel als een paal boven water staat, is dat de freelancers en kleine bureaus in de wetenschapscommunicatie een essentiële rol in dit geheel te vervullen hebben. Maar omdat deze groep van onafhankelijke ‘practitioners’ lastig te verenigen is, hierbij een poging hen een stem te geven.

Freelancers vullen de gaten op die vallen bij de grote organisaties

Als een wetenschapper die iets te communiceren heeft erachter komt dat de communicatieafdeling geen tijd heeft, of niet de benodigde expertise, dan wordt vaak een freelancer ingeschakeld. Als een museum met beperkte capaciteit ineens een boel nieuwe tentoonstellingen of content te realiseren hebben, dan wordt vaak een freelancer ingezet. Of als er speciale vaardigheden nodig zijn, zoals animeren, illustreren, dagvoorzitter zijn of workshops geven, dan komen wederom vaak de freelancers een oplossing brengen. Dit is van onschatbare waarde, zowel voor de zelfstandige die vooral kan doen waar hij/zij goed in is, als voor de organisatie die tijdelijk een specialistische vaardigheid of capaciteitsuitbreiding kan inzetten. Freelancers zorgen zo ook voor continuïteit en kennisdeling.

Zelfstandigen zijn voelsprieten in het wetenschapscommunicatieveld

Omdat zij op veel verschillende plekken komen en onafhankelijk zijn, zijn het ook de freelancers die als een van de eersten algemene problemen of verschijnselen in het veld signaleren. Als freelancer die tijdelijk bij een organisatie binnenkijkt heb je een frisse blik, en als trainer die een dagje langs komt hoor je vaak de frustraties van wetenschappers die zij intern minder vaak durven te delen. Deze signaalfunctie is lastig door een ander op te vangen, en is voor het NCvWTC een belangrijke toegevoegde waarde.

Ze zijn flexibel en bereiken alle doelgroepen

Door hun wendbaarheid komen freelancers overal. En dus ook bij de moeilijk bereikbare doelgroepen. De groepen die, om verschillende redenen, gepasseerd worden door universiteiten, media, wetenschappers of musea, kunnen door de juiste freelancer prima bediend worden. Deze freelancers doen daarmee ook veel praktische kennis op die leidt tot innovatieve ideeën en vormen van wetenschapscommunicatie die ook voor de rest van het veld waardevol zijn. De meeste zelfstandigen doen hun werk ook met veel liefde, en zullen niet snel moeilijk doen over een beetje meerwerk of een activiteit in het weekend. En niet onprettig: er is nauwelijks bureaucratie of gedoe in het werken met freelancers. (Hooguit door aanbestedingsregels, maar die hebben zij ook niet bedacht..)

Een financieel belang maakt het verschil

Freelancers en kleine bedrijven kosten wel geld. Vaak niet eens zoveel meer dan wat het bij een grote academische organisatie intern zou kosten om hetzelfde voor elkaar te krijgen, maar omdat het bij externen zichtbare kosten zijn is dat een drempel. Maar dit financiële belang maakt de practitioners wél effectief. Per euro leveren zij de meeste wetenschapscommunicatie op, want ze hebben vrijwel geen overhead door vergaderingen, dure kantoren, IT-systemen, musea e.d. Het lastige is wel dat alles wat zij naast hun betaalde klussen doen meteen vrijwilligerswerk is.

Illustratief is dan ook dat de zelfstandigen de enigen zijn voor wie het geld kóst om bij vergaderingen te kunnen zijn die gaan over de toekomst van het veld (zoals het NCvWTC), in tegenstelling tot de vertegenwoordiging vanuit organisaties als NWO, KNAW, VSC, NFU, UNL e.d. voor wie dit onderdeel is van de functie (en voor wie wetenschapscommunicatie dan weer vaak een bijzaak is). Het resultaat is dat de stem van de onafhankelijke practitioner vaak ondervertegenwoordigd is. Als het Nationaal Centrum voor Wetenschapscommunicatie echt inclusief wil zijn, dan moet hier rekening mee gehouden worden en deze onmisbare en unieke groep actief betrokken worden.